Mimar Sinan Külliyesi’nden Güzel Sanatlar Fakültesi’ne Yerel / Evrensel Bağlamında Bir Buluşma Projesi
Z. Ayşe Kantarcıoğlu Güngör1 , Kemal Kutgün Eyüpgiller2
1İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul
2İstanbul Üniversitesi,Mimarlık Fakültesi, İstanbul
Mimar.ist Dergi 2024; 24(80): 55-59
Küreselleşme genellikle günümüzün bir olgusu olarak kabul edilmektedir. Ancak tarihsel bir perspektiften bakıldığında, bileşenleri ve ilişkiler ağının yeni bir keşif ya da icat olmadığı görülmektedir. Bu bildiri, 16. yüzyılın ekonomik ve sosyo-kültürel etkileşim ağının, o dönemde küreselleşme olarak adlandırılmasa da küçümsenmeyecek boyutta olduğuna işaret ederek, yerel olarak tanımlanandan küresele doğru gelişim eğilimini ve küreselleşmenin mimaride somutlaşan bileşenlerini betimlemeyi amaçlamaktadır.
Örnek olarak seçtiğimiz yapı, Sultan 3. Murad'ın annesi Nurbanu Valide Sultan tarafından yaptırılan ve 1570-1579 yılları arasında inşa edilen Atik Valide Külliyesi'dir. Mimar Sinan tarafından tasarlanan ve İstanbul Üsküdar'daki Valide-Atik mahallesinde bulunan bu anıtsal külliye, Osmanlı toplumunun kültürel yapısının en ilginç göstergelerinden biridir. Bu kültürler arasındaki etkileşimi sağlayan iki ana aktör vardır: Tüccarlar ve Askerler. Osmanlı dünyasında iletişimin ana aktörlerinden biri olan tüccarların olağanüstü rolü açıkça bir küreselleşme faktörüdür.
Askeriyeye gelince, Osmanlı İmparatorluğu gibi askeri bir devlette askerler dönemin tüm kültürleriyle temas etmiş ve kaçınılmaz olarak küreselleşmenin taşıyıcı unsuru olmuşlardır. Bir devşirme ve yeniçeri olarak Mimar Sinan'ın İmparatorluğun hemen hemen tüm topraklarını gördüğünü biliyoruz. Yukarıda da işaret edildiği gibi bir ülkeler birliği olan İmparatorluğun kültürel yönü ve Sinan'ın bir yeniçeri olarak konumu onu yerel/küresel bağlamda düşünmeye sevk etmiş olmalıdır. Yaşamın küresel coğrafyaya açıldığı, bilgi ve bilgi iletişiminin yükselen bir trend olduğu, ekonomi ve sermayenin uluslar üstü bir kontrol sistemine yönlendirildiği günümüz dünyasında külliyenin dönüşümü projesi küresel ve yereli iki farklı düzlemde karşı karşıya getirmektedir.
Anahtar Kelimeler: Atik Valide; yerel/evrensel; küreselleşme; Mimar Sinan; Osmanlı Mimarisi; çağdaş sanat
From Mimar Sinan Complex to the Faculty of Fine Arts A Meeting Project in the Context of Vernacular/Global
Z. Ayşe Kantarcıoğlu Güngör 1
, Kemal Kutgün Eyüpgiller 2
1Istanbul Technical University, Istanbul
2Istanbul University, Faculty of Architecture, Istanbul
Mimar.ist Dergi 2024; 24(80): 55-59
Globalization is generally acknowledged as a present day phenomenon. Yet, when viewed from a historical perspective, it is seen that its network of components and associations is not a recent discovery or invention. This paper aims at describing the development trend, from what has been defined as local to global pointing to the fact that the economic and socio-cultural interaction network of the 16th century, which was of a extent not to be underestimated, though it was not labeled as globalization at the time, and those components of globalization that have materialized in architecture.
The edifice we have selected as an example is the building complex called the Atik Valide Complex commissioned by Sultan Murad III’s mother Nurbanu Valide Sultan and built in 1570-1579. This monumental complex designed by Architect Sinan and located in the Valide-Atik neighborhood in Üsküdar, Istanbul, is one of the most interesting displays of the cultural composition of Ottoman society.Two main actors provide the interaction among these cultures: Merchants and the Military. The extraordinary role of the merchants who are one of the main actors of communications in the Ottoman world is clearly a factor of globalization.
As for the military, in a military state like the Ottoman Empire the soldiers came into contact with all the cultures of the period and inevitably became the transporting element of globalization. We know that, as a recruit and a janissary, Architect Sinan had seen almost all the territories of the Empire.The cultural aspect of the Empire, a union of countries as pointed above, and the position of Sinan as a janissary must have led him to think in a local / global context. In today’s world, where living has opened up to global geography, information and information communications is a rising trend and economy and capital is directed to a supranational control system, the project for the transformation of the complex brings the global and the local face to face on two different levels.
