İstanbul Tarihi Yarımada, üzerinde yapılan onca araştırma, belgeleme, planlama ve proje çalışmasına rağmen hala gerektiği gibi korunamamakta ve yönetilememektedir. Makalede, 1980-2020 yılları arasındaki 40 yıllık neoliberal politikaların Tarihi Yarımada üzerindeki etkileri değerlendirilmektedir. Bu kırk yıllık dönemin ilk yirmi yılında liberalleşme, yasal ve kurumsal düzenlemelerde deregülasyon uygulamaları ve kültür varlıklarının ticarileştirilmesinin temelleri atılmıştır. Son yirmi yıl ise kuralın askıya alınması ve hatta 'istisna halinin' egemen yönetim biçimi haline getirilmesi sürecinin her alana nüfuz ettiği bir dönem olmuştur. 2005-2015 döneminde 'alan yönetimi' anlayışıyla Tarihi Yarımada'nın korunmasını sağlamak amacıyla yapılan tüm düzenlemeler, 2010 yılından itibaren idari erkin merkezileşmesi yoluyla giderek işlevsizleştirildi. Yetkinin uygulanması bizzat yasa haline gelirken, denetim mekanizmaları da bu sistem içine hapsedilmiş ve halkın süreçleri sorgulama hakkını tamamen yitirdiği bir ortam yaratılmıştır. Öte yandan kültürel değerlerin piyasa aktörleri için bir yatırım alanına dönüştürülmesi de dönemin karakteristik bir özelliğidir.
Tarihi Yarımada'nın 'turistik bir mekân' haline gelmesine yol açan zaman seyri, rekonstrüksiyon, aşırı restorasyon ve taklit uygulamalarını tetiklemekte ve mekânı bir dekora dönüştürmektedir. Makalede, İstanbul Tarihi Yarımada'nın dünyanın en önemli çok katmanlı yerleşimlerinden biri olduğu gerçeğini göz ardı eden bir yönetim anlayışından nasıl kurtarılabileceği ve öncelikle nelerin değiştirilmesi gerektiği tartışılmaktadır.
Abstract
Istanbul Historical Peninsula still cannot be properly conserved and managed, notwithstanding a great amount of research, documentation, planning and project works on it. In the article, the effects of 40-year neoliberal policies from 1980 to 2020 on the Historic Peninsula are evaluated. The foundations of liberalization, deregulation practices in legal and institutional arrangements and commercialization of cultural assets were laid in the first two decades of this forty-year period. The last two decades have been a period in which the process of suspending the rule and even making the ‘state of exception’ the dominant form of government has penetrated every field. All the arrangements, made in the period of 2005-2015 in order to achieve conservation of the Historical Peninsula with the understanding of ‘site management’, have been gradually made non-functional through centralization of the administrative power since 2010. As implementation of power itself became a law, the control mechanisms were confined within this system and an environment was created in which the public completely lost right to question the processes. On the other hand, transforming cultural values into an investment area for market actors is a characteristic feature of the period. The time course that leads Historical Peninsula to become a ‘touristic place’ triggers reconstruction, extreme restoration and imitation practices and turns space into a decor. In the article, it is discussed how the Istanbul Historical Peninsula can be saved from an administrative mentality which ignores the fact that it is one of the most important multi-layered settlements in the World, and what should be changed initially.