Türkiye Cumhuriyeti tarihi boyunca kırsal alanlar her zaman önemli olmuş ve bu alanların sorunlarına farklı çözümler aranmıştır. Günümüzde Türkiye'deki kırsal yerleşimlerin büyük bir kısmı, yakınlarındaki büyük şehirlerin kentsel yayılımı nedeniyle terk edilme ya da banliyöye dönüşme sürecine girmiştir. Nüfusu azalan yerleşimlerdeki kırsal mimari miras zamanla doğal koşullar karşısında erimiş olsa da, bazı yerleşimler özgünlüklerini ve bütünlüklerini belli ölçüde korumayı başarmıştır. Öte yandan daha kalabalık ve kent merkezlerine yakın olan bazı köylerde ise geleneksel mimari mirasın özgünlük ve bütünlük değerleri yeni yapılaşma baskıları sonucunda insan eliyle yok edilmiştir. Bununla birlikte kırsal alanlarda inşa edilen yeni yapıların çoğunlukla imar kanununa uygunluk açısından gerekli denetime tabi tutulamadığı ve bu durumun bir sonucu olarak kontrolsüz kaçak yapılaşma sorununun tüm ülke genelinde kentlerde olduğu gibi kırsal alanlarda da yaygınlaştığı görülmektedir. Son yıllarda giderek artan bu sorun kamu yönetiminin de dikkatini çekmiş ve köylerde yapılacak yeni inşaatlar için yürürlükteki mevzuata uygun olarak bölgenin geleneksel, kültürel ve mimari özelliklerine uygun tip mimari projeler hazırlanmıştır. Bu makale, Türkiye'de fiziksel çevreyi ve mimariyi doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyen kırsal politikaların evrimini ve devletin köylerin fiziksel mekânını “düzenlemeye” ve “güzelleştirmeye” yönelik son dönem proje ve önerilerini mimari disiplin açısından tartışmayı amaçlamaktadır.
Abstract
Throughout the history of the Republic of Turkey, rural areas have always been important and different solutions have been sought for the problems of these areas. Nowadays a large number of rural settlements in Turkey have already been in the process of abandonment or turn into a suburb due to urban expansion of big cities close to them. Although rural architectural heritage in depopulated settlements have melted against the natural conditions by time, some settlements succeed to preserve their authenticity and integrity to a certain extent. On the other hand in some villages, which are more crowded and close to the city centers, authenticity and integrity values of traditional architectural heritage has been destroyed by human beings as a result of new construction pressures. However, it is observed that the new buildings constructed in rural areas cannot be subjected to necessary inspection mostly in terms of compliance with the building law and as a result of this situation, the problem of uncontrolled illegal construction has also become widespread in rural areas as well as in cities throughout the whole country. This problem, which has been increasing in recent years, has also attracted the attention of the public administration and in accordance with the current legislation for the new constructions to be built in the villages, typical architectural projects have been prepared in accordance with the traditional, cultural and architectural features of the region. This article aims to discuss the evolution of rural policies of Turkey that directly or indirectly affect the physical environment and architecture and the recent projects and proposals of the state to “regulate” and “beautify” the physical space of the villages, in terms of architectural discipline.