Bu makale, 1934 yılında düzenlenen İstanbul Tiyatro ve Konservatuvarı Uluslararası Mimari Proje Yarışması'nın, Osmanlı İmparatorluğu'nda tiyatro mimarisinin görülmeye başladığı Tanzimat Dönemi'nden Cumhuriyet'e kadar Türkiye'de kamuya ait ilk anıtsal tiyatro binası projesi olduğunu iddia etmektedir. Yarışma şartnamesi, bir kamu tiyatro binasını Batılı anlamda anıtsal kılan özellik olan kentle ilişkisi bağlamında incelenmiştir. Yarışma vesilesiyle hazırlanan, kentin önemli arterlerinden biri üzerinde dikdörtgen bir meydan, ortasında bir anıt ve meydanın diğer tarafına yerleştirilen tiyatro binası alanından oluşan kentsel düzenleme, Batılı anlamda anıtsal kamusal tiyatro yapılarının kentle ilişkisini tarif eden niteliklere sahiptir. Yarışmaya katılan yabancı mimarların yanı sıra, birinci olan Hans Poelzig de dahil olmak üzere, Türk mimarların da kent meydanını tiyatro binası kütlesiyle ilişkilendirerek tasarımlarının kamusal niteliğini ve anıtsallığını vurgulamaları, kentsel düzenlemenin potansiyelinin tam olarak anlaşıldığının ve kullanıldığının kanıtıdır.
Abstract
This article claims that the Istanbul Theatre and Conservatory International Architectural Project Competition held in 1934 was the first public monumental theatre building project in Turkey from the Tanzimat Period, when theatre architecture began to be seen in the Ottoman Empire, to the Republic. The specification of the competition has been examined in the context of the relationship with the city, which is the feature that makes a public theatre building monumental in the Western sense. The urban arrangement prepared on the occasion of the competition consisting of a rectangular square on one of the important arteries of the city, a monument in the middle and the theatre building site placed on the other side of the square, has qualities that describe the relationship between the monumental public theatre buildings and the city in the Western sense. The fact that not only foreign but also Turkish architects participating in the competition, including the winner Hans Poelzig, emphasized the public nature and monumentality of their design by associating the city square with the theatre building mass, is proof of that the potential of the urban arrangement has been completely understood and used.